Nguyên nhân gây suy buồng trứng: Hiểu rõ để chủ động bảo vệ khả năng sinh sản

Suy buồng trứng (DOR) là một trong những thách thức lớn nhất trong lĩnh vực sức khỏe sinh sản phụ nữ. Đây là tình trạng số lượng và chất lượng trứng trong buồng trứng bị giảm sút. Mặc dù quá trình này diễn ra tự nhiên theo tuổi tác, nhưng ngày càng nhiều phụ nữ trẻ cũng phải đối mặt với DOR. Việc hiểu rõ các nguyên nhân gây suy buồng trứng là vô cùng quan trọng để có thể phòng ngừa, phát hiện sớm và có kế hoạch bảo vệ khả năng sinh sản của mình.

Dự trữ buồng trứng là gì và khi nào được xem là suy giảm?

Dự trữ buồng trứng: “Kho trứng” của phụ nữ

Mỗi phụ nữ sinh ra với một số lượng nang noãn (chứa trứng chưa trưởng thành) nhất định trong buồng trứng (khoảng 1-2 triệu nang). Số lượng này sẽ giảm dần theo thời gian thông qua quá trình thoái hóa tự nhiên (atresia) và rụng trứng hàng tháng. Khả năng sinh sản của người phụ nữ phụ thuộc vào “kho trứng” này.

• Chỉ số đánh giá: Dự trữ buồng trứng được đánh giá chủ yếu qua xét nghiệm AMH (Anti-Müllerian Hormone) và siêu âm đếm nang thứ cấp (AFC).
  • AMH thấp (thường < 1.0 ng/mL) và/hoặc AFC thấp (<5-7 nang ở cả hai buồng trứng) là dấu hiệu của dự trữ buồng trứng thấp.

Xem thêm: Làm sao biết mình bị dự trữ buồng trứng thấp?. 

Chỉ số AMH đánh giá dự trữ buồng trứng, thể hiện sự giảm dần số lượng nang theo thời gian.

Suy giảm dự trữ buồng trứng (DOR)

DOR là tình trạng số lượng và/hoặc chất lượng nang noãn trong buồng trứng giảm thấp hơn mức mong đợi so với độ tuổi của người phụ nữ. DOR có thể dẫn đến khó khăn trong việc thụ thai, cả tự nhiên và bằng các phương pháp hỗ trợ sinh sản.

Các nguyên nhân chính gây suy giảm dự trữ buồng trứng

Các nguyên nhân gây suy giảm dự trữ buồng trứng rất đa dạng, có thể do yếu tố di truyền, bệnh lý, can thiệp y tế hoặc lối sống.

1.Tuổi tác (Nguyên nhân phổ biến nhất)

• Bản chất: Đây là nguyên nhân tự nhiên và không thể tránh khỏi. Số lượng và chất lượng nang noãn giảm dần theo thời gian, đặc biệt là sau tuổi 35. Khi người phụ nữ càng lớn tuổi, số lượng nang noãn còn lại càng ít, và chất lượng trứng cũng có xu hướng giảm (tăng nguy cơ bất thường nhiễm sắc thể).
• Giải thích: Mặc dù AMH thấp ở độ tuổi 20-30 là bất thường, nhưng ở độ tuổi 35-40 trở lên, AMH thấp là điều hoàn toàn bình thường do quá trình lão hóa tự nhiên của buồng trứng.

Xem thêm: Dự trữ buồng trứng thấp ở tuổi 20-30 có bất thường không?.

2.Yếu tố di truyền và nhiễm sắc thể

• Hội chứng Fragile X Pre-mutation: Đây là một trong những nguyên nhân di truyền phổ biến nhất gây suy buồng trứng sớm (Primary Ovarian Insufficiency – POI), một dạng nặng của DOR ở phụ nữ trẻ.
• Hội chứng Turner (XO) và các bất thường nhiễm sắc thể khác: Các bất thường về số lượng hoặc cấu trúc nhiễm sắc thể có thể ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của buồng trứng ngay từ giai đoạn bào thai, dẫn đến dự trữ trứng ít hoặc suy giảm sớm.
• Tiền sử gia đình: Nếu mẹ, dì, hoặc chị em gái của bạn có tiền sử mãn kinh sớm hoặc POI, bạn cũng có nguy cơ cao hơn do yếu tố di truyền.

3.Bệnh tự miễn

• Bản chất: Hệ thống miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn các mô buồng trứng khỏe mạnh là “kẻ lạ” và tấn công chúng, gây viêm và tổn thương buồng trứng, dẫn đến giảm dự trữ.
• Các bệnh liên quan: Viêm tuyến giáp tự miễn Hashimoto, bệnh Addison (suy vỏ thượng thận), lupus ban đỏ hệ thống, bệnh tiểu đường type 1, viêm khớp dạng thấp.

4.Phẫu thuật buồng trứng

• Bản chất: Bất kỳ ca phẫu thuật nào trên buồng trứng đều có thể tiềm ẩn nguy cơ làm giảm số lượng nang noãn.
• Các trường hợp phổ biến:
  • Bóc u nang buồng trứng: Đặc biệt là u nang lạc nội mạc tử cung (còn gọi là u nang chocolate) cần bóc tách kỹ lưỡng có thể vô tình làm tổn thương hoặc loại bỏ một phần mô buồng trứng khỏe mạnh.
    • Tìm hiểu thêm về lạc nội mạc tử cung: Lạc nội mạc tử cung có chữa khỏi hoàn toàn không?.
  • Cắt bỏ một phần buồng trứng hoặc toàn bộ buồng trứng: Do các bệnh lý nặng (ung thư, u lớn).

Hình ảnh minh họa phẫu thuật nội soi buồng trứng

5. Điều trị ung thư

• Hóa trị và Xạ trị: Đây là những phương pháp điều trị ung thư có độc tính cao đối với các tế bào sinh sản, bao gồm cả nang noãn trong buồng trứng. Mức độ tổn thương phụ thuộc vào loại thuốc, liều lượng và tuổi của bệnh nhân (người trẻ thường chịu ảnh hưởng ít hơn nhưng vẫn có nguy cơ cao).
• Hậu quả: Có thể gây suy buồng trứng vĩnh viễn hoặc suy buồng trứng sớm.

6. Nhiễm trùng và viêm nhiễm

• Viêm vùng chậu (PID): Các nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (như chlamydia, lậu) hoặc các nhiễm trùng khác nếu không được điều trị kịp thời có thể gây viêm nhiễm nghiêm trọng, dẫn đến dính và tổn thương vòi trứng, thậm chí ảnh hưởng đến buồng trứng.
• Viêm buồng trứng: Mặc dù hiếm, một số loại virus (ví dụ: quai bị) có thể gây viêm trực tiếp tại buồng trứng.

7.Yếu tố lối sống và môi trường

• Hút thuốc lá: Là một trong những yếu tố độc hại nhất đối với buồng trứng. Hút thuốc đẩy nhanh quá trình lão hóa của buồng trứng, làm giảm dự trữ và chất lượng trứng đáng kể.
• Tiếp xúc với độc tố môi trường: Một số hóa chất công nghiệp, thuốc trừ sâu, chất gây rối loạn nội tiết (endocrine disruptors) như BPA, phthalates có trong nhựa và nhiều sản phẩm tiêu dùng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng buồng trứng.
• Lạm dụng rượu và caffeine: Mặc dù cần thêm nghiên cứu, nhưng việc lạm dụng có thể ảnh hưởng gián tiếp đến sức khỏe sinh sản.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh và stress kéo dài: Mặc dù không phải là nguyên nhân trực tiếp gây DOR, nhưng một chế độ ăn thiếu cân bằng, nhiều thực phẩm chế biến sẵn, cùng với stress mạn tính có thể tạo ra môi trường viêm trong cơ thể, ảnh hưởng đến cân bằng hormone và chất lượng trứng.

Xem thêm: Chế độ ăn, sinh hoạt hỗ trợ người AMH thấp.

8. Không rõ nguyên nhân (Vô căn)

• Trong khoảng 70-90% trường hợp suy buồng trứng sớm, không tìm được nguyên nhân cụ thể. Điều này được gọi là “suy buồng trứng nguyên phát vô căn”.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ suy giảm dự trữ buồng trứng (như chu kỳ kinh nguyệt bất thường, khó mang thai) hoặc có các yếu tố nguy cơ kể trên, đặc biệt là khi còn trẻ, hãy đi khám bác sĩ chuyên khoa sản hoặc chuyên gia hiếm muộn càng sớm càng tốt để được chẩn đoán và tư vấn.

Kết luận

Suy giảm dự trữ buồng trứng là một vấn đề phức tạp với nhiều nguyên nhân khác nhau, từ yếu tố tuổi tác tự nhiên đến di truyền, bệnh lý và lối sống. Việc hiểu rõ những nguyên nhân này không chỉ giúp bạn nhận biết sớm các nguy cơ mà còn định hướng các biện pháp phòng ngừa và quản lý hiệu quả. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản của mình bằng cách thăm khám định kỳ và thay đổi lối sống khoa học khi cần thiết.

Bạn đang lo lắng về nguy cơ suy giảm dự trữ buồng trứng?

Đăng ký khám sức khỏe sinh sản toàn diện và xét nghiệm AMH ngay hôm nay để có cái nhìn chính xác về tình trạng của mình

Nhận tư vấn miễn phí từ chuyên gia hiếm muộn để được giải đáp mọi thắc mắc và định hướng kế hoạch bảo tồn khả năng sinh sản